Soczewki kontaktowe
W celu korekcji wad refrakcji oprócz okularów stosuje się coraz częściej soczewki kontaktowe nakładane bezpośrednio na przednią część gałki ocznej. Używa się ich także w przypadku niektórych schorzeń narządu wzroku. W zależności od przeznaczenia można mówić o soczewkach korekcyjnych służących do wyrównania was refrakcji, soczewkach leczniczych stosowanych np. w charakterze opatrunków w różnych schorzeniach rogówki lub powiek oraz jako nośnik leków, czy wreszcie o soczewkach kosmetycznych przeznaczonych do zmiany wyglądu np. zmianie koloru tęczówek oczu. Soczewki kontaktowe stosuje się także do korygowania poważnych defektów oczu występujących np. w nieoperacyjnej zaćmie lub uszkodzeniu tęczówki. Soczewki takie spełniają wtedy role terapeutyczno – kosmetyczną.
Kształt soczewek kontaktowych
Soczewka kontaktowa ma kształt zbliżony do czaszy kulistej nakrywającej przednią część gałki ocznej. W zależności od wielkością rozróżnią się trzy rodzaje soczewek kontaktowych :
– soczewki rogówkowe, których średnica zewnętrzna nie przekracza średnicy rogówki (najczęściej stosowane)
– soczewki rogówkowo – twardówkowe, które przykrywają rąbek rogówki oraz części twardówki,
– soczewki twardówkowe ( inaczej nagankowe), przykrywające rogówkę i przednią część twardówki.
Soczewki tych trzech rodzajów są pokazane na rysunku 12.1.
RYSUNEK 12.1.
W większości soczewek kontaktowych można wyróżnic strefę optyczną czyli środkową cześć o określonym działaniu optycznym (odwzorowującym) oraz strefę peryferyjną (obwodową), która służy do dopasowania soczewki do gałki ocznej. Można wyróżnić także strefę krawędziową na samym brzegu soczewki (rysunek 12.2). Niektóre soczewki mają bardzo złożony kształt: każda z ich części może dzielić się jeszcze na kilka stref. W przypadku soczewek sferycznych poszczególne strefy są powierzchniami kulistymi o różnych promieniach krzywizn. W związku z tym mówimy o soczewkach kontaktowych jednokrzywiznowych lub wielokrzywiznowych ( rysunek 12.3). Oprócz soczewek sferycznych produkuje się soczewki kontaktowe sferyczne, których powierzchnia wewnętrzna ma złożony kształt
RYSUNEK 12.2.
RYSUNEK 12.3.
Do korekcji astygmatyzmu stosuje się soczewki kontaktowe toryczne, w których kształt toroidalny może mieć powierzchnia zewnętrzna lub wewnętrzna. Rysunek. 12.4 przedstawia schemat soczewki z toryczną wewnętrzną strefą obwodową.
RYSUNEK12.4.
Soczewki kontaktowe utrzymują się na gałce ocznej we właściwej pozycji dzięki niesferycznemu kształtowi jej przedniej części. Rogówkowa i twardówkowa stopniowo spłaszcza się od środka ku skrajowi. Podczas mrugania soczewka kontaktowa jest spychana z centralnej części rogówki ku brzegowi gałki ocznej, ale siły sprężystości powodują jej powrót do właściwego położenia. Ten mechanizm nie zapobiega jednak obrotowi soczewek wokół osi widzenia. W przypadku soczewek symetrycznych ( np. sferycznych) taki obrót w niczym nie przeszkadza właściwemu widzeniu, jednak w przypadku soczewek niesymetrycznych, np. torycznych, należy rozwiązać sposobów ograniczenia ruchu obrotowego soczewki.
Istnieje szereg sposobów stabilizowania soczewek kontaktowych, w śród nich można wymienić:
– stabilizację przez balans pryzmatyczny ( tzw. peribalast),
– stabilizację prze strefy cienki,
– stabilizację prze podcięcie soczewki.
Wszystkie te metody polegają na zróżnicowaniu grubości brzegów soczewek. W przypadku balastu pryzmatycznego ( co ilustruje rysunek 12.5) soczewka ma grubsza cześć dolną, przez co jej środek ciężkości leży poniżej środka soczewki. Obrót soczewki wokół osi powoduje powstanie niezrównoważonego momentu siły. W połączeniu z popychaniem górnej, cieńszej części soczewki przez powiekę powoduje to ustawienie soczewki balastem do dołu.
RYSUNEK 12.5.
Stabilizowanie przez podcięcie polega na obcięciu dolnego brzegu soczewki tak, by była ona popychana przez dolną powiekę ( tys. 12.6a). Ponieważ dolna cześć soczewki kontaktowej stabilizowanej balastem pryzmatycznym oraz soczewki stabilizowanej przez podcięcie dotyka powieki, wiec powinna być tak uformowana, by nie powodowała nadmiernego jej drażnienia (rys.16b). Przykład złego, podrażniającego powiekę profilu podcięcia przedstawia rysunek 12.6c.
Stabilizowanie soczewek kontaktowych przez strefy cienkie polega na takim uformowaniu soczewki, by jej górna i solna strefa były wyraźnie cieńsze od pasa środkowego (rys. 12.7). Po założeniu takiej soczewki na gałkę oczną jej cienkie części znajdują się pod powiekami, natomiast części centralna między nimi. Nacisk powiek umożliwia obracanie się soczewki.
Ponadto dodatkowy efekt stabilizujący występuje w przypadku soczewek o wewnętrznej powierzchni torycznej dopasowanej do torycznego kształtu rogówki. Przy właściwej stabilizacji soczewka kontaktowa, mimo zachowania swobody ruchów podczas mrugania powiekami, nie powinna obracać się bardziej niż o 20 *.
Niekiedy, gdy szczególnie ważne jest, by soczewki były cienkie, stosuje się soczewki kontaktowe lentikularne (ryz. (12.8). Podobnie jak w przypadku lentikularynych soczewek okularowych, cienka strefa brzegowa nie bierze udziału w odwzorowaniu.